Φυλακωπή

Παράλιος οικισμός (υψόμ. 10 μ.), στην πρώην επαρχία Μήλου, του νομού Κυκλάδων. Υπάγεται διοικητικά στον δήμο Μήλου. Oφείλει την ονομασία της στην αρχαία πόλη της Μήλου που βρισκόταν στην τοποθεσία της. Οι ανασκαφές της Αγγλικής Αρχαιολογικής Αποστολής στη Φ. (1896-99) έφεραν στο φως σημαντικά ερείπια και ευρήματα προϊστορικής πόλης, άγνωστης αρχαίας ονομασίας. Η πανάρχαια αυτή πόλη παρουσιάζει 3 διαφορετικές οικοδομικές εποχές: η πρώτη πόλη, χτισμένη επάνω σε ασήμαντο προγενέστερο οικισμό, παρουσίασε ερείπια σπιτιών με δύο ή περισσότερα δωμάτια. Οι τοίχοι τους ήταν πέτρινοι και εσωτερικά ασβεστωμένοι, τα κεραμικά χειροποίητα με χαραγμένη διακόσμηση και σπάνια ζωγραφική. Η πόλη αυτή ήταν ανοχύρωτη. Τα σπίτια της δεύτερης πόλης ήταν και αυτά από πέτρα, όπως της πρώτης, αλλά καλύτερα χτισμένα, με τοίχους εσωτερικά διακοσμημένους με τοιχογραφίες. Πλατιά χρήση είχε πλέον ο μόλυβδος και ο χαλκός, ενω η κεραμική γινόταν σχεδόν αποκλειστικά με κεραμικό τροχό. Η εγχάρακτη διακόσμηση δίνει τη θέση της σε ζωγραφικά νατουραλιστικά θέματα. Η πόλη αυτή περιτριγυριζόταν από ισχυρό τείχος. Η τρίτη πόλη εξακολουθούσε για αρκετό διάστημα να κατασκευάζει αγγεία της δεύτερης εποχής, αλλά σιγά σιγά άρχισε να επικρατεί η μυκηναϊκή κεραμική. Περιβαλόταν από ισχυρό τείχος, γρήγορα όμως παρήκμασε, ίσως εξαιτίας του γεγονότος ότι συνέχισαν να κατασκευάζουν εργαλεία και σκεύη με ντόπιο οψιδιανό λίθο. Η σπουδαιότητα του παραθαλάσσιου αυτού προϊστορικού οικισμού της Φ., του σπουδαιότερου από όλους τους προϊστορικούς οικισμούς των Κυκλάδων, έγκειται στο ότι η τοποθεσία αυτή, κατοικημένη συνεχώς σε ολόκληρη την εποχή του Χαλκού (α’ μισό της 3ης - τέλος της 1ης χιλιετηρίδας π.Χ.), με τα πολυάριθμα αρχιτεκτονικά και καλλιτεχνικά ευρήματα, αποτελεί τη βάση για την εξακρίβωση της δημιουργίας, της ανάπτυξης και της εξέλιξης του προϊστορικού νησιωτικού πολιτισμού. Παράσταση ψαρά σε λυχνοστάτη, που βρέθηκε στις ανασκαφές της Φυλακωτής, στη Μήλο, έργο ρεαλιστικής τεχνοτροπίας και ιδιαίτερα σημαντικό. (Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα).